Nyleg blei eg mamma for fyrste gong. Det var skummelt å tenkje på at ein liten baby skulle kome seg ut frå magen min og ut i den store verda. Heldigvis gjekk det bra. Eg hadde med meg ein snill mann, og me var omgitt av trygge og flinke folk på Ullevål Sjukehus. For det meste hadde dei god tid til å hjelpe oss. Samtidig gav graviditeten meg innsyn i eit system med for lite ressursar og for store manglar.

I løpet av dei ni månadane eg gjekk gravid, blei Google (nesten) min beste venn i. Det blei ein slags hobby. Internett var ei skattekiste av forum som Kvinneguiden og Klikk.no. Dei hadde gode og dårlege svar på smått og stort. Eg følte meg mindre åleine. Dei tinga eg søkte på var det alltid andre kvinner som hadde lurt på før meg. Eg fekk også eit slags inntrykk av kva mange gravide tenkjer på og kva erfaringar dei har hatt. Etter kvart  byrja det vakse fram ei bekymring i meg om at norsk barselomsorg rett og slett ikkje er god nok.

Så fekk eg høyre historier frå vener og kjente som bekrefta desse bekymringane. Eg las og høyrte om kvinner som hadde opplevd å ikkje få kome inn på sjukehuset før barnet var nesten ute, og det var kvinner som opplevde at jordmor ikkje hadde tid til å vere i rommet, sjølv om dei hadde behov for hjelp.

Heldigvis var det også mange historier om positive fødselsopplevingar, der kvinnene hadde fått topp omsorg og gode minne frå sjukehuset. Det fekk også vår vesle familie det aller meste av tida. Men når ein ser nærmare på tilstanden i norsk fødselsomsorg, viser det seg at det er ein grunn til alle dei negative historiene der ute. Det er for mange kvinner som ikkje får den hjelpa dei burde fått.

Fleire sjukehus har for lite folk på fødeavdelingane. Kvinneklinikken i Bergen må stenge fødeavdelinga i helgene, og i februar kom det oppslag om fødslar i Bergen som blei sett i gong og så stoppa igjen, fordi dei var for få på jobb. Og for fem dagar sidan fekk eg nyheitsbrev frå Babyverden der jordmødrer fortel at dei gruar seg til sommaren, fordi dei då er for lite folk på vakt. Samtidig er det mangel på gratis, fødselsførebuande kurs og kontrollar hjå jordmor før fødsel.

Underbemanninga er del av eit større mønster i fødselsomsorgen. Dei siste tiåra har fødekvinner vore stadig kortare tid på sjukehuset etter fødsel. Liggetida på sjukehusa går stadig nedover (frå 4,5 døgn i 1998 til 3,1 døgn i 2009). Tanken er at familiane skal få kome heim og få tett oppfølging frå kommunen, mellom anna ved at jordmor skal kome på heimebesøk. Det er ein god tanke, men problemet er at mange kommunar ikkje klarer å gi dette tilbodet. Dermed må dei nybakte familiane klare seg på eiga hand.

Konsekvensane av sulteforinga byrjar kome fram. Omfanget av fødselsdepresjonar aukar. Talet på kvinner som fullammar to veker etter fødsel går ned (frå 94 prosent i 1998 til 84 prosent i 2013).

Den største overraskinga eg fekk på sjukehuset handla nettopp om amming. Å mate barnet vårt var ikkje ei naturleg, biologisk greie for meg. Det var kjempeteknisk, knotete og litt vondt i starten. Heldigvis fekk me bli eit døgn til på barselhotellet for å få amminga på plass. Det var alt som skulle til for at det ordna seg. Diverre får ikkje alle den same hjelpa som me fekk, og dei blir sendt heim før amminga har kome i gong. Då må dei krysse fingra og håpe på at kommunen har ei jordmor med tid til å hjelpe, eller basere seg på dei frivillige ammehjelparane.

Ammehjelpen fortel at dei får dobbelt så mange spørsmål i 2016 som dei fekk for tre år sidan. Sjølv om me veit at amming har helsemessige fordelar for barnet, tar me oss altså ikkje råd til å gi gratis, offentleg hjelp til å amme. Systemet rundt Ammehjelpen er basert på at idealistiske kvinner stiller opp gratis og gir råd vidare. Det er få andre delar av helsevesenet der det er ei akseptabel løysing i 2016.

Når det offentlege tilbodet er så svakt, får me eit klassedelt fødetilbod. Dei med nok pengar går på dyre, private kurs for å få svar på det dei lurer på, og dei får omvisning på dei offentlege sjukehusa. Nokre betaler til og med for ein privat doula som kan følgje dei på sjukehuset og gi stønad og råd når jordmor ikkje har tid. Dei som ikkje har råd må klare seg utan. Dei får merke at manglande rettleiing gir meir fødselsdepresjonar og meir kompliserte fødslar.

Det er nok ikkje mogleg å gjere barselomsorgen så god at me aldri vil høyre om negative fødselsopplevingar. Fødsel er såpass intenst at det ikkje berre kan føre til glansbilete og lukkelege historier. Men det er mange dårlege opplevingar det er mogleg å førebyggje med ei betre bemanning. Og det finst eit kjempepotensial til å gjere noko raskt. For sjølv om bemanninga i dag er låg, jobbar berre 1 av 5 jordmødre heiltid. Ved å tilby fleire fulltidsstillingar kan ein få betre bruk av all kunnskapen og kompetansen til jordmødrene allereie har i dag.

Familien vår var heldig. Me hadde ei jordmor som fulgte oss gjennom heile fødselen. Ho var varm og trygg, med god tid. Verre var det då me skulle over på barselhotellet seinare på kvelden. Guten vår blei født klokka 19, og me blei flytta over til hotellet klokka 23. Eg hadde ikkje kome i gong med amming enno, og ansvarleg jordmor på hotellet hadde ikkje meir enn fem minutt til oss, inkludert amme-instruksjon. Barselhotellet er kjent for å ha ein telefon ein kan ringe på når ein treng hjelp. Det fungerte supert heile opphaldet, med unntak av denne fyrste kvelden, der me fekk beskjed om å berre ringe dersom det var “veldig viktig”. Jordmor begrunna det med at avdelinga var underbemanna, og denne kvelden hadde det kome inn mange nyfødde. Kva er ”veldig viktig”, når ein er to nybakte foreldre med ansvar for ein heilt fersk baby? Me tydde nok ein gong til Google for å få svar på dei viktigaste spørsmåla. Det var langt frå det me ynskja oss den natta. Det me trengte var ein person som kunne vere til stades og ha tid til oss der og då, der me satt i mørket med eit nyfødd barn i armane.

Fødsel er ein av dei mest sårbare situasjonane i livet. Det er eit av dei tidspunkta der det er skikkeleg viktig å ha nokon ved sidan av seg, nokon som kan gi tryggleik og sørgje for at alt går bra. Difor treng me betre bemanning på helsestasjonen, gratis fødselsførebuande kurs, heimebesøk frå jordmor og nok jordmødrer på sjukehusa. For sjølv om me er ein generasjon som er glad i å google, kan det aldri erstatte ei hand å halde i.

Bilete: mother and child av danna § curious tangles (CC BY-NC-ND 2.0).